Στην Ελλάδα, μια χώρα με περισσότερα από 16.000 χλμ ακτής, η καθημερινή ζωή σχετίζεται άμεσα με τη θάλασσα. Περίκλειστη και πανάρχαια θάλασσα η Μεσόγειος, με απότομες βραχώδεις ακτές, μεγάλα βάθη αλλά και δαντελωτές ακτές με διάφανα νερά, κρύβει μέσα της έναν κόσμο ελάχιστα γνωστό στους πολλούς. Είναι η θάλασσα που... καθόρισε και θα καθορίσει, τόσο την ιστορική εξέλιξη, όσο και τις σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες της Ελλάδας και των υπολοίπων χωρών που την περιβάλλουν.
Το Ενυδρείο Κρήτης CretAquarium ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Δεκέμβριο του 2005. Ανήκοντας στην οικογένεια των μεγάλων ευρωπαϊκών ενυδρείων, το CretAquarium παρέχει την δυνατότητα στους επισκέπτες του για μια μοναδική κατάδυση στον υπέροχο θαλάσσιο κόσμο της Μεσογείου. Από τους μεγάλους θηρευτές καρχαρίες, μέχρι τους μικροσκοπικούς ιππόκαμπους και τη φαντασμαγορία των μεδουσών, η ποικιλία της θαλάσσιας ζωής αναδεικνύεται με φόντο υποθαλάσσια τοπία της Κρητικής θάλασσας, όπως τα βράχια των Ματάλων (Νότια Κρήτη) και το βυθό του Βάι (Νοτιοανατολική Κρήτη).
Η σκηνογραφία της Μεσογείου διαθέτει 32 δεξαμενές συνολικού όγκου 1.600.000 λίτρων θαλασσινού νερού και 50 διαφορετικά σημεία παρατήρησης, επιτρέποντας στον επισκέπτη να "ανακαλύψει" την μαγεία της θαλάσσιας ζωής στα περισσότερα των 200 μεσογειακών ειδών που φιλοξενεί.
Τα σύγχρονα οπτικοακουστικά συστήματα και οι πρωτοποριακές διαδραστικές εφαρμογές όπως τα infopoints, εξοπλισμένα με οθόνες αφής, βοηθούν τον επισκέπτη να πληροφορηθεί για τις συνήθειες και τους βιότοπους των ειδών και να έχει μια βιωματική εμπειρία. Μπορεί επίσης να περιηγηθεί στο εσωτερικό των ενυδρείων, χρησιμοποιώντας τηλεχειριζόμενες υποβρύχιες κάμερες που βρίσκονται μέσα στα μεγάλα ενυδρεία. Στην διάθεση του επισκέπτη υπάρχει επίσης ένα σύστημα αυτόματης ξενάγησης σε επτά γλώσσες. Μικρές συσκευές που λειτουργούν απλά, όπως το τηλέφωνο, προσφέρουν σε κάθε επισκέπτη τη δυνατότητα να εμπλουτίσει την επίσκεψή του με πολυάριθμες εξηγήσεις, σχόλια και εκλαϊκευμένες πληροφορίες, τις οποίες ακούει στο δικό του ρυθμό και σύμφωνα με τις προτιμήσεις του.
Το Cretaquarium αποτελεί τμήμα του ευρύτερου κτιριακού συγκροτήματος "Θαλασσόκοσμος" του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) του μεγαλύτερου ερευνητικού κέντρου για τη θαλάσσια επιστήμη στην Ανατολική Μεσόγειο και στη χώρα μας. Ο "Θαλασσόκοσμος" εκτείνεται σε 60 στρέμματα στην βορειοδυτική παραλιακή ζώνη της πρώην αμερικανικής βάσης στις Γούρνες Ηρακλείου και περιλαμβάνει εκτός από το ενυδρείο, τις ερευνητικές εγκαταστάσεις που στεγάζουν τις δραστηριότητες θαλασσίων επιστημών. Το EΛKEΘE αποτελείται από 5 Ινστιτούτα: το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, το Ινστιτούτο Υδατοκαλλιεργειών, το Ινστιτούτο Θαλασσίων Βιολογικών Πόρων, το Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων, και το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας και Γενετικής.
Καρπός της επιστημονικής έρευνας, στηριζόμενο στη γνώση, στην εξειδίκευση και στην καινοτομία που παράχθηκε τα τελευταία 20 χρόνια από τους Έλληνες θαλάσσιους επιστήμονες, το Ενυδρείο Κρήτης έχει ως σκοπό να ενημερώνει και να επιμορφώνει για θέματα που αφορούν το θαλάσσιο περιβάλλον, να προκαλεί το σεβασμό και την αλληλεγγύη προς το μοναδικό κόσμο της Μεσογείου και να εμπνέει μικρούς και μεγάλους να ευαισθητοποιούνται και να κινητοποιούνται για θέματα που αφορούν το υγιές μέλλον του θαλασσίου περιβάλλοντος. Σε συνεργασία με τα αντίστοιχα ινστιτούτα του ΕΛΚΕΘΕ εκλαϊκεύει, "μεταφράζει" και επικοινωνεί τα αποτελέσματα της έρευνας, προσφέροντας στους επισκέπτες του επίκαιρη σχετική πληροφορία.
Η διαφοροποίηση του Ενυδρείου της Κρήτης από άλλα Μεσογειακά-Ευρωπαϊκά Ενυδρεία
Το Ενυδρείο Κρήτης ξεχωρίζει για δύο σημαντικούς λόγους σε σχέση με άλλα μεσογειακά αλλά και την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών ενυδρείων:
*
Είναι αφιερωμένο στη φιλοξενία και στην ανάδειξη των μεσογειακών ειδών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανάδειξη των ειδών των ελληνικών θαλασσών και της ανατολικής μεσογείου.
*
Υποστηρίζει τον επιστημονικό σχεδιασμό, τη διάχυση της γνώσης αλλά και τη λειτουργία του ενυδρείου. Ακόμα και η χωροθέτηση του κτιρίου είναι μοναδική. Το ενυδρείο καταλαμβάνει έκταση 5.000 τ.μ. περίπου και είναι τμήμα του ευρύτερου κτιριακού συγκροτήματος του Θαλασσόκοσμου (ΕΛΚΕΘΕ Κρήτης), συνολικής έκτασης 60.000 τ.μ. που περιλαμβάνει το κεντρικό κτίριο έρευνας και διοίκησης (περίπου 5.500 τ.μ.) και τις εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιεργειών AquaLabs (περίπου 3.500 τ.μ.).
Ο Θαλασσόκοσμος, ως κτιριακό σύμπλεγμα που φιλοξενεί δραστηριότητες έρευνας, τεχνολογίας, εκπαίδευσης και αναψυχής τόσο ως προς το μέγεθος όσο και ως προς τον πρότυπο σχεδιασμό του είναι ο μεγαλύτερος χώρος της Μεσογείου στο είδος του.
Ενυδρείο Κρήτης - προέκταση της θαλάσσιας έρευνας του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.
Πέρα από το θέαμα και τη γνώση που προσφέρει στους επισκέπτες, το ενυδρείο αποτελεί και πεδίο έρευνας για τους ειδικούς επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ, που με παρατήρηση και καταγραφή εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας διαρκώς για τη ζωή στη θάλασσα. Από την άλλη, το ενυδρείο βασίζεται στην εμπειρία και τεχνογνωσία των ειδικών επιστημών του κέντρου. Οι έρευνες που έχουν "τρέξει" ή τρέχουν αυτή την στιγμή αφορούν τα παρακάτω είδη:
ΑΣΤΑΚΟΙ
Πραγματοποιείται μια μελέτη για την κατανόηση της συμπεριφοράς των αστακών και πιο συγκεκριμένα τον τρόπο με τον οποίο εκδύονται και τρέφονται. Οι παρατηρήσεις είναι συνεχείς παθητικές κινηματογραφήσεις της καθημερινής ζωής αυτών των καρκινοειδών, με μια μόνιμα τοποθετημένη κάμερα στο χώρο. Όπως όλα τα καρκινοειδή, ζώα με σκληρό ασβεστολιθικό εξωσκελετό, έτσι και ο αστακός κατά τη διάρκεια της ζωής του "εκδύεται" πολλές φορές για να μεγαλώσει σε μέγεθος. Αποβάλλει δηλαδή το εξωτερικό σκληρό του κάλυμμα που τον περιορίζει και μεγαλώνει σε όγκο, πριν ολοκληρωθεί η διαδικασία σκλήρυνσης του καινούργιου που έχει ήδη συνθέσει.
ΡΟΦΟΙ
Οι περισσότεροι από τους μικρούς ροφούς που φιλοξενούνται στο ενυδρείο έχουν γεννηθεί σε δεξαμενές του Ινστιτούτου Υδατοκαλλιεργιών του ΕΛΚΕΘΕ. Είναι σχεδόν 5 χρονών και έχουν ήδη ξεκινήσει να ωριμάζουν ως θηλυκά. Σε 8 με 10 χρόνια θα μετατραπούν σε αρσενικά. Απέναντι από τη δεξαμενή έχει τοποθετηθεί μια κάμερα, η οποία χρησιμοποιείται για την κατανόηση της συμπεριφοράς των ροφών. Μια εντυπωσιακή συμπεριφορά είναι οι διαφορετικές αποχρώσεις στο χρωματισμό των ζώων, που μεταβάλλονται ανάλογα με την με τη διάθεση τους, την ωριμότητα τους, τη θέση του κάθε ατόμου στην ιεραρχία της ομάδας κλπ.
ΩΟΤΟΚΙΕΣ - ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ
Μια καλή ένδειξη για την υγεία των ζώων του ενυδρείου είναι η τακτικές ωοτοκίες των οργανισμών. Τα αυγά τα οποία παράγονται, συνήθως μεταφέρονται σε ειδικές καραντίνες όπου παρακολουθούνται. Οι περιπτώσεις αυτές αποτελούν μοναδικές ευκαιρίες καταγραφής και μελέτης της αναπαραγωγής ορισμένων οργανισμών. Ένα καλό παράδειγμα είναι ο θηλυκός καλκανόβατος που φιλοξενείται σε μια από τις δεξαμενές του ενυδρείου και ο οποίος πρόσφατα γέννησε περισσότερα από 10 αυγά.
ΖΩΟΠΛΑΓΚΤΟΝΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ
Στις καραντίνες του ενυδρείου που βρίσκονται στο υπόγειο, οι ενυδρειολόγοι, σε στενή συνεργασία με το Ινστιτούτο Υδατοκαλλιεργειών, αναπτύσσουν ζωοπλαγκτονικούς οργανισμούς και πιο συγκεκριμένα την Αρτέμια. Ένα πολύ μικρό καρκινοειδές, η Αρτέμια αποτελεί τροφή για κάποια ζώα του ενυδρείου, όπως τη μέδουσα, τον ιππόκαμπο, τα σφουγγάρια καθώς και μερικά καρκινοειδή και μαλάκια.
ΜΕΔΟΥΣΕΣ
Οι μέδουσες που φιλοξενούνται έχουν γεννηθεί στις καραντίνες του ενυδρείου όπου και αναπαράγεται ολόκληρος ο κύκλος ζωής τους με όλα τα διαφορετικά στάδια σε ξεχωριστές, ειδικά προσαρμοσμένες δεξαμενές. Επιπλέον, η κυκλική δεξαμενή η οποία φιλοξενεί τις μέδουσες είναι κατασκευασμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργεί ένα ελαφρύ κυκλικό ρεύμα, που επιτρέπει στα ζώα αυτά να κολυμπάνε και όχι να παρασύρονται στα φίλτρα της δεξαμενής. Επίσης, η ένταση του ρεύματος είναι προσεχτικά ρυθμισμένη. Το ρεύμα δεν είναι πολύ δυνατό ώστε να χτυπάνε οι μέδουσες στα τοιχώματα της δεξαμενής, αλλά ούτε πολύ αδύνατο ώστε να πέφτουν στον πυθμένα της.
ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ
Στο ενυδρείο Κρήτης οι δεξαμενές δεν έχουν σχεδιαστεί για την φιλοξενία θαλάσσιων θηλαστικών. Αυτά τα εξαιρετικά δημοφιλή ζώα έχουν ανάγκη από πολύ μεγάλους ζωτικούς χώρους για την υγιή ανάπτυξή τους. Είναι πολύ δύσκολο να ικανοποιηθούν οι ανάγκες τους σε ένα ενυδρείο, όπως αυτό επιτυγχάνεται με άλλους θαλάσσιους οργανισμούς. Ωστόσο, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών στην Κρήτη, εδώ και πολλά χρόνια, ειδοποιείται από τις κατά τόπους λιμενικές αρχές της Κρήτης, σχεδόν για όλα τα περιστατικά μεγάλων τραυματισμένων αλλά και νεκρών θαλάσσιων ειδών ώστε να κατανοηθούν και να αποτραπούν τα φαινόμενα αυτά. Εν τω μεταξύ, σε συνεργασία με άλλους αρμόδιους φορείς το ΕΛΚΕΘΕ και το Ενυδρείο Κρήτης φροντίζουν για την περίθαλψη των τραυματισμένων αυτών ειδών.
ΚΑΡΧΑΡΙΕΣ
Οι σταχτοκαρχαρίες που φιλοξενούνται, γεννήθηκαν σε ενυδρείο της Γαλλίας, με το οποίο υπάρχει στενή συνεργασία. Συνοδευόμενοι από ειδικό ενυδρειολόγο, μεταφέρθηκαν με επιτυχία στην Κρήτη, πολύ προσεχτικά, μετά από πολύωρο ταξίδι, ίσως το μεγαλύτερο οδικό ταξίδι στην Ευρώπη που έκανε καρχαρίας αυτού του είδους και αυτής της ευαισθησίας. Συνήθως ξαφνιάζει τους επισκέπτες το γεγονός ότι οι καρχαρίες είναι ένα από τα πιο ευαίσθητα ζώα του Ενυδρείου Κρήτης. Η φροντίδα τους και η διατροφή τους, απαιτεί μεγάλη προσοχή από τους ενυδρειολόγους και τους ειδικούς επιστήμονες. Τρώνε 3 φορές την εβδομάδα με συγκεκριμένο ωράριο.
ΛΕΣΣΕΨΙΑΝΑ ΕΙΔΗ
Το ενυδρείο προβάλει το θέμα της Λεσσεψιανής μετανάστευσης, που απασχολεί έντονα τους επιστήμονες τα τελευταία χρόνια ενώ φιλοξενεί αρκετούς από τους λεγόμενους Λεσσεψιανούς μετανάστες. Μετά το Νοέμβριο του 1869 που ολοκληρώθηκε η κατασκευή της διώρυγας Σουέζ, ο δημιουργός του έργου, Ferdinard de Lesseps (Φερντινάρντ ντε Λεσέψ), δεν θα μπορούσε ίσως να φανταστεί ότι θα συντελούσε στο μεγαλύτερο σύγχρονο βιογεωγραφικό γεγονός της μεσογείου: την Λεσσεψιανή μετανάστευση. Περίπου 200 λεσσεψιανά είδη έχουν καταγραφεί και αφορούν ψάρια, γαρίδες, φύκη, γαστερόποδα, δίθυρα μαλάκια και καβούρια. Η διασπορά των τροπικών ειδών ξεκίνησε από τις ακτές της Αιγύπτου, συνεχίστηκε προς τα παράλια του Ισραήλ, του Λιβάνου, της νότιας Τουρκίας και της Κύπρου. Ενώ τα περισσότερα είδη παραμένουν σε αυτές τις περιοχές, τα τελευταία χρόνια εντοπίζονται με αυξανόμενη συχνότητα πιο βόρεια και δυτικά (Αιγαίο πέλαγος, ακτές της Κρήτης, Αδριατική θάλασσα και ακτές της Ιταλίας). Το φαινόμενο απασχολεί τους επιστήμονες, καθώς η πιθανή αύξηση της θερμοκρασίας της Μεσογείου, στα πλαίσια των γενικότερων κλιματικών αλλαγών στον πλανήτη, μπορεί να ευνοεί την περαιτέρω εξάπλωση των τροπικών ειδών της Ερυθράς Θάλασσας.
ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ
Η θάλασσα δεν κατοικείται μόνο από οργανισμούς που βλέπουμε αλλά και από εκατομμύρια μικροοργανισμούς που είναι να αδύνατον να δούμε χωρίς την βοήθεια ειδικών επιστημονικών οργάνων και μικροσκόπια. Εικόνες τέτοιων μικροσκοπικών πλαγκτονικών οργανισμών που έχουν μαγνητοσκοπηθεί από κάμερα προσαρμοσμένη σε μικροσκόπιο σε ερευνητικό εργαστήριο του ΕΛΚΕΘΕ παρουσιάζονται στο χώρο του Ενυδρείου.
ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ
Στο χώρο του Ενυδρείου δεν παρουσιάζονται μόνο οι θαλάσσιοι οργανισμοί αλλά και η επιστημονική έρευνα που πραγματοποιείται από τους θαλάσσιους επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ καθώς και διάφορα εντυπωσιακά όργανα. Το σύστημα ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ είναι δημιουργία του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ. Είναι ένα μοναδικό εργαλείο πρόβλεψης και προγραμματισμού, στην αιχμή της σύγχρονης ωκεανογραφίας στην Ευρώπη. Το σύστημα ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ παράγει έγκυρες και αξιόπιστες προβλέψεις των καιρικών συνθηκών και της κατάστασης των Ελληνικών θαλασσών για τις επόμενες 72 ώρες.
Ένα άλλο επιστημονικό όργανο είναι ο πλωτήρας SMART-800. Είναι συμπληρωματικός μετρητικός σταθμός καταγραφής κυματισμού κυρίως για παράκτιες μετρήσεις. Τα δεδομένα τα μεταβιβάζει μέσω ραδιοκυμάτων στο Επιχειρησιακό Κέντρο, όπου ακολουθεί η επεξεργασία τους. Το Smart-800 μαζί με άλλους πιο μοντέρνους και ισχυρούς πλωτήρες, όπως η ΜΕΔΟΥΣΑ, που υπάρχει στην είσοδο του Ενυδρείου, αποτελούν το δίκτυο πλωτών μετρητικών σταθμών του συστήματος ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ. Οι πλωτήρες αυτοί έχουν τοποθετηθεί σε διάφορα σημεία στην θάλασσα και καταγράφουν συνεχώς τις φυσικές, βιολογικές και χημικές παραμέτρους των ελληνικών θαλασσών. Στη συνέχεια, τα δεδομένα μεταδίδονται με τηλεπικοινωνιακά συστήματα στο Επιχειρησιακό Κέντρο όπου ταξινομούνται και τροφοδοτούν μοντέλα πρόβλεψης τελευταίας γενιάς.
Εντυπωσιακά ωστόσο είναι και τα ερευνητικά σκάφη και τα υποβρύχια μηχανήματα του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), πραγματικά ή ομοιώματα σε μικρογραφίς, όπως τα ωκεανογραφικά σκάφη ΑΙΓΑΙΟ & ΦΙΛΙΑ, το βαθυσκάφος ΘΕΤΙΣ και διάφορα υποβρύχια τηλεκατευθυνόμενα ρομπότ του ΕΛΚΕΘΕ. Το βαθυσκάφος ΘΕΤΙΣ έχει καταδυθεί σε πολλά σημεία των ελληνικών θαλασσών και έχει βοηθήσει στην ανακάλυψη διαφόρων οικοσυστημάτων, όπως το υποβρύχιο ηφαίστειο στην περιοχή της Σαντορίνης. Εικόνες και βιντεοσκοπήσεις από υποβρύχιες αποστολές του ΕΛΚΕΘΕ προβάλλονται στο χώρο Ενυδρείου.
Το μέλλον του CretAquarium.
Κλείνοντας ήδη τρία χρόνια επιτυχημένης λειτουργίας το Ενυδρείο Κρήτης συνεχίζει να μεγαλώνει και ήδη από τις 10 Νοεμβρίου θα παραμείνει κλειστό για ένα μήνα για να προστεθούν 25 νέα ενυδρεία αυξάνοντας τον αριθμό τους σε 57 συνολικά. Έτσι από το 2009 το CretAquarium περιμένει τους παλιούς και νέους επισκέπτες τους σε ένα μαγικό ταξίδι γνωριμίας με την θαλάσσια ζωή στην Μεσόγειο.
Χρήσιμες πληροφορίες
Τοποθεσία
Το κτιριακό συγκρότημα του Ενυδρείου CretAquarium βρίσκεται στις Γούρνες, σε απόσταση 14 χλμ. από την πόλη του Ηρακλείου και το Διεθνές Αεροδρόμιο "Ν. Καζαντζάκης", στο χώρο της πρώην Αμερικανικής Βάσης Γουρνών, ενώ η απόσταση από το Μινωικό Παλάτι της Κνωσού είναι 20 χλμ. Τα διεθνώς καταξιωμένα τουριστικά /παραθεριστικά κέντρα της Κρήτης -Χερσόνησος, Μάλια, Σταλίδα, Ελούντα, Γούβες, κ.λπ.- βρίσκονται σε μικρή απόσταση
Πρόσβαση
Ο επισκέπτης που διαθέτει ως μεταφορικό μέσο το αυτοκίνητο ή το δίκυκλο, διευκολύνεται στην πρόσβασή του προς το Ενυδρείου CretAquarium ακολουθώντας τις ειδικές καφέ πληροφοριακές πινακίδες που βρίσκονται κατά μήκος του οδικού δικτύου της Κρήτης. Τρεις μεγάλοι χώροι στάθμευσης είναι στην διάθεση των επισκεπτών του ενυδρείου.
Εάν το διαθέσιμο μεταφορικό μέσο είναι το αυτοκίνητο (ιδιωτικό ή ενοικιαζόμενο), ο επισκέπτης διευκολύνεται στην πρόσβασή του προς το Ενυδρείου CretAquarium αφού έχει δοθεί ειδική μέριμνα για την σωστή ενημέρωση με ειδικές πινακίδες. Εάν το μέσο μετάβασης είναι το λεωφορείο -υπεραστικό ή τουριστικό- τότε ο επισκέπτης δεν θα δυσκολευτεί να επιλέξει το δρομολόγιο που τον εξυπηρετεί αφού το CretAquarium συνδέεται με πυκνό δίκτυο δρομολογίων τόσο με το Ηράκλειο όσο και με την ευρύτερη περιοχή των Μαλλίων-Χερσονήσου.
Περίοδος και ώρες λειτουργίας
Πληροφορίες σχετικά με το ωράριο, τις περιόδους λειτουργίας, άλλα και την τιμολογιακή πολιτική του Ενυδρείου, υπάρχουν διαθέσιμες στην ιστοσελίδα www.cretaquarium.gr
Κάρτα Μέλους
Με την Καρτ@quarium το μέλος μπορεί να επισκεφτεί ελεύθερα το Ενυδρείο για ένα ολόκληρο χρόνο έχοντας μια σειρά προνομίων και διευκολύνσεων.
Επικοινωνία
ΕΝΥΔΡΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, Θαλασσόκοσμος, Πρώην Αμερικάνικη Βάση Γουρνών, Τ.Θ. 2214, Ηράκλειο 71003, Κρήτη. Τηλ. 2810 337788, Fax: 2810 337882, e-mail: op@cretaquarium.gr, Website: www.cretaquarium.gr
