Ο Χανς Γιόαχιμ Σνέλνχουμπερ διευθύνει το Ινστιτούτο Κλιματικών Ερευνών του Πότσνταμ (ΡΙΚ) και ως επικεφαλής του «Επιστημονικού συμβουλίου της γερμανικής κυβέρνησης σε θέματα παγκόσμιων κλιματικών αλλαγών» είναι σύμβουλος της Α. Μέρκελ σε ζητήματα κλίματος.
Ο Γερμανός φυσικός μιλά στο «Σπίγκελ» για... ακραία φυσικά φαινόμενα, την κρίση εμπιστοσύνης για τους επίσημους φορείς κλιματικών ερευνών, για νικητές και ηττημένους της θερμοκρασιακής αύξησης, όπως και κάποιες αμφιβολίες στο σχέδιο περιορισμού της τελευταίας στο όριο των 2 βαθμών Κελσίου.
Κύριε Σνέλνχουμπερ, η Ρωσία καίγεται και το Πακιστάν βυθίζεται στις πλημμύρες. Θεωρείτε τέτοια ακραία καιρικά φαινόμενα συνέπεια της σταδιακής κλιματικής μεταβολής;
«Τουλάχιστον τέτοια γεγονότα μάς δίνουν μια εικόνα, τι να περιμένουμε από ένα θερμότερο κόσμο. Η παγκόσμια μέση θερμοκρασία κυμαίνεται εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο σε πορεία ρεκόρ και μαζί της αυξάνεται η πιθανότητα να εμφανιστούν τοπικοί κώδωνες θερμότητας όπως συμβαίνει τώρα επάνω από τη Δυτ. Ρωσία. Πέραν τούτου, τα μοντέλα μας για το κλίμα δείχνουν πως οι μουσώνες της Ν. Ασίας γίνονται πιο "κυκλοθυμικοί" από τις αλλαγές που προκαλεί στο περιβάλλον ο άνθρωπος».
Πυρκαγιές και πλημμύρες - αυτά συνέβαιναν και στο παρελθόν. Δεν είναι υπεραπλουστευμένο να συνδέουμε τις φυσικές καταστροφές αντανακλαστικά με την κλιματική μεταβολή;
«Φυσικά, από επιστημονικής πλευράς είναι λάθος. Επίσης, αντιεπιστημονικό θα ήταν να σταματήσουμε ν' αναζητούμε τέτοιους συσχετισμούς, επειδή κλυδωνίζεται το ενδιαφέρον του κόσμου όσον αφορά τα κλιματικά θέματα. Φυσικά, συμβάντα όπως οι μεγάλες ρωσικές πυρκαγιές δεν δείχνουν ότι οι φυσικές καταστροφές οδηγούν αναγκαστικά σε καταστροφές, αλλά την ύπαρξη μιας κακής διαχείρισης κρίσεων. Στις περισσότερες περιπτώσεις η κακοδιαχείριση αυτή είναι προϋπόθεση κοινωνικών καταστροφών».
Ως σύμβουλος της Μέρκελ βρίσκεστε στο στόχαστρο κριτικής, ενώ εξαιτίας συχνών μελανών προγνωστικών σάς αποκαλούν «Κασσάνδρα του Πότσνταμ». Γιατί τρομοκρατείτε τον κόσμο;
«Θα απαντήσω στην προκλητική αυτή ερώτηση με ουδέτερο ύφος: ως ειδικός έχω την τάση να εφιστώ την προσοχή σε πιθανούς κινδύνους, όπως ένας μηχανικός που επισημαίνει όσα θα μπορούσαν να προκαλέσουν την κατάρρευση μιας γέφυρας. Και η κατάρρευση του κλίματος θα μπορούσε πράγματι να έχει καταστροφικές συνέπειες. Τέλος, η Κασσάνδρα είχε πάντα δίκιο - δυστυχώς. Είναι αυτονόητο ότι δεν πρέπει να δραματοποιούμε τόσο τα δεδομένα, προκειμένου να διατηρηθεί και η επιστημονική μας αξιοπιστία.
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC) δεν φορά μάσκα κάτω από την οποία κρύβει κάποια πανάσχημη φυσιογνωμία υπερβολών. Η επιτροπή είναι έτσι δομημένη, ώστε να κάνει συντηρητικές διατυπώσεις - στο τέλος όλοι οι συμμετέχοντες επιστήμονες μπορούν να αναφερθούν π.χ. σε μια έκθεση».
Γιατί η αναφορά στα θετικά σημεία της υπερθέρμανσης περιβάλλεται από έναν τόσο ισχυρό ηθικό περιορισμό;
«Εχετε δίκιο, πρέπει να κάνουμε εντονότερα λόγο για τις πιθανότητες και τα προτερήματα του φαινομένου για ορισμένες περιοχές του πλανήτη. Τουλάχιστον, στα βόρεια πλάτη θα υπάρξουν "νικητές", π.χ. σε πρόσφατο συνέδριο στη Μόσχα υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη εξέφρασαν τη χαρά τους για τη θερμοκρασιακή άνοδο - λιγότερες δαπάνες για θέρμανση, ευκολότερη πρόσβαση στον παγωμένο Βορρά, ευφορότερα εδάφη. Ομως, οι τελευταίες πυρκαγιές έδειξαν ότι η παγκόσμια υπερθέρμανση μπορεί να αποδειχτεί και για τη Ρωσία αναπάντεχα "η άλλη πλευρά του νομίσματος". Το πρόβλημα είναι πως οι συνέπειες της κλιματικής μεταβολής -τόσο οι καλές όσο και οι κακές- έχουν μελετηθεί πολύ λίγο. Ποσοστό μεγαλύτερο του 90% των κονδυλίων διοχετεύονται ακόμη στη διερεύνηση του ερωτήματος εάν ο άνθρωπος φέρει ευθύνη για την κλιματική αλλαγή. Αυτό, όμως, έχει απαντηθεί από καιρό - και βέβαια φέρει ευθύνη.
Γνωρίζω πως συνάδελφοί μου στο Ινστιτούτο Μετεωρολογίας "Μαξ Πλανκ" Αμβούργου έχουν εξαγάγει από τους προσομοιωτές τους συμπεράσματα καθησυχαστικά. Εγώ πιστεύω ότι πρόκειται για βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα. Ωστόσο, πολιτική και κοινωνία θέλουν σαφείς απαντήσεις - κι επειδή δεν μπορούμε να τους τις δώσουμε αντιδρούν, λέγοντας "ωχ! αφήστε μας ήσυχους με τα μοντέλα και τα κόντρα μοντέλα σας".
Εμείς οι επιστήμονες δεν μπορούμε να παρουσιάσουμε σε κοινοβούλια και κυβερνήσεις π.χ. 1.000 σελίδες επιστημονικών δημοσιεύσεων. Πρέπει να συντάσσουμε συνοπτικές σαφείς αναφορές, που συχνά δεν λένε τίποτε απολύτως. Δεν είναι θέμα απόκρυψης, όπως νομίζουν πολλοί».
Αγωνίζεστε να περιορίσετε την άνοδο της θερμοκρασίας στους δύο βαθμούς Κελσίου, ωστόσο, ήδη σήμερα, βρισκόμαστε ένα βαθμό ψηλότερα απ' ό,τι στις αρχές της βιομηχανικής εποχής. Με τα εκλυόμενα αέρια του θερμοκηπίου δεν θ' αποφευχθεί περαιτέρω άνοδος κατά 0,6 βαθμούς. Μήπως ο στόχος των δύο βαθμών είναι μη ρεαλιστικός;
«Είναι κάτι που οι φυσικοί νόμοι θα το επέτρεπαν. Ομως, σε μία 10ετία το καράβι θα σαλπάρει... Μετά το μόνο που θα μπορούσε να βοηθήσει θα ήταν μια παγκόσμια διαχείριση - η τεχνητή απομάκρυνση του CO2 από την ατμόσφαιρα, π.χ. με συστηματικές αναδασώσεις υποβαθμισμένων αγροτικών περιοχών ή με το άμεσο φιλτράρισμα του αερίου και την αποθήκευσή του σε υπόσκαφες αποθήκες. Είμαι πεπεισμένος ότι μακροπρόθεσμα μπορούμε να επαναφέρουμε την ατμόσφαιρα ακόμη και στη θερμοκρασιακή κατάσταση της Νεολιθικής Εποχής. Υβρις για εμένα είναι η επιβάρυνση της πλάσης με αλόγιστη καύση ορυκτών ενεργειακών πόρων. Από επιστημονικής πλευράς, ο πλανήτης ίσως να άντεχε ακόμη και μια άνοδο 2-3 βαθμών - αλλά σ' αυτό το σημείο θα 'πρεπε να σταματήσουμε, αλλιώς θα πυροδοτούσαμε ανεξέλεγκτες διαδικασίες που θα προκαλούσαν την κατάρρευση ηπειρωτικών οικοσυστημάτων».
Κατά την άποψή σας, ποια κράτη θα ήταν σε θέση να επιφέρουν ριζική αναδόμηση στις βιομηχανικές κοινωνίες;
«Μόνον οι δημοκρατικές κοινωνίες θα κατορθώσουν ν' αντιμετωπίσουν αυτή την πρόκληση, παρά τις όποιες οδυνηρές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Εγώ προσωπικά μπορώ να φανταστώ ότι ποσοστό 10% των κοινοβουλευτικών εδρών είναι δυνατόν να "παραχωρηθούν" σε άτομα που θα εκπροσωπούν, αποκλειστικώς, τα συμφέροντα των μελλοντικών γενεών». *
