Ο ιστορικός Βασίλης Παναγιωτόπουλος αποτιµά το «σύµβολο» Πολυτεχνείο, την ώρα που µια έκθεση του Μορφωτικού Ιδρύµατος της Ενωσης Συντακτών Ηµερησίων Εφηµερίδων Μακεδονίας - Θράκης εστιάζει στην...
«Εντυπη Αντίσταση» που είχε συντείνει στη δηµιουργία του συµβόλου. Παράλληλα, µια νέα ελληνίδα εικαστικός που ζει στο εξωτερικό, µε ένα πολύπτυχο έργο της (που εκτίθεται από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) µε άξονα τις γιορτές για το Πολυτεχνείο από το 1974 δείχνει πώς το σύµβολο µετουσιώνεται σε τέχνη το 2010.
Ο Τύπος που φώναξε την αντίσταση στη χούντα
Εκατόν δέκα έντυπα (από τα 350 και πλέον που είναι καταγεγραµµένα) τα οποία εκδόθηκαν εντός ή εκτός ελληνικών συνόρων, σε συνθήκες παρανοµίας, παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και συνθέτουν µια έκθεση για την «Εντυπη αντίσταση» επί δικτατορίας (1967-1974) που ετοιµάζει το Μορφωτικό Ιδρυµα της Ενωσης Συντακτών Ηµερησίων Εφηµερίδων Μακεδονίας – Θράκης στο Μέγαρο Εϋνάρδου
Επειδή η ελευθερία του λόγου δεν ήταν πάντα αυτονόητη... Επειδή πέρασαν πάνωαπό 40 χρόνιααπό τη δικτατορία και το Πολυτεχνείο...Επειδή η δηµοσιογραφία τέµνεται µε την ιστορία...Επειδή όλα αυτά είναιτόσο ξεχασµένα σήµερα και τόσο απόντα από τη συλλογική συνείδηση, ακόµη κι από πολλούς απ' όσους µετείχαν στην «Εντυπηαντίσταση» τηςπεριόδου της δικτατορίας… «∆ικτατορία 1967-1974: η έντυπη αντίσταση» είναι ο τίτλος και το θέµα µιας µεγάλης έκθεσης ντοκουµέντων που συγκέντρωσε, µελέτησε,αρχειοθέτησε και παρουσιάζειτο Μορφωτικό Ιδρυµα της Ενωσης Συντακτών Ηµερησίων Εφηµερίδων Μακεδονίας - Θράκης, µε υλικόπου αφοράτην έντυπη αντίσταση όχιµόνο στη Βόρεια Ελλάδα, αλλά στο σύνολο του ελληνικού χώρου. Μιας έκθεσης που αφορά και το Πολυτεχνείο.
Τα έντυπα παρουσιάζονται συναρτηµένα µε ένα σύνολο γραπτών, εικαστικών και ηχητικών πληροφοριών για πρόσωπα, οργανώσεις και συλλογικά σχήµατα που τα εξέδιδαν.
Η έκθεση παρουσιάστηκε (αρχής γενοµένης _ συµβολικά _ από τη 17η Νοεµβρίου 2009 ώς τον Φεβρουάριο του 2010) στις αίθουσες του Μορφωτικού Ιδρύµατος της ΕΣΗΕΜ-Θ στη Θεσσαλονίκη καιθα µεταφερθεί από τον ∆εκέµβριο στο Μέγαρο Εϋνάρδου του ΜΙΕΤ στην Αθήνα. Τα έντυπα και τα αντικείµενα που εκτίθενται προέρχονται από τα αρχείαφορέων και προσώπων: Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), Εταιρεία ∆ιάσωσηςΙστορικώνΑρχείων 1940-1974 Κεντρικής και∆υτικής Μακεδονίας, Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ), Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Σύνδεσµος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974 (ΣΦΕΑ), Εταιρεία ΜελέτηςΙστορίας Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ), Χρίστος Ζαφείρης, Μανώλης Κανδυλάκης, Βασίλειος Νικόλτσιος και Κώστας Πύρζας.
Εστιάζει,δε, στονπαράνοµο Τύπο (έντυπα πουδιακινήθηκαν σεσυνθήκες παρανοµίας στο εσωτερικό της χώρας), στον «νόµιµο»αντιδικτατορικό Τύπο(έντυπα που εκδόθηκαν απόπρόσωπα και φορείς µε αντιδικτατορική δράση και από τις σελίδες τους ασκήθηκε συστηµατική κριτική στο καθεστώς, µεαποτέλεσµατελικώς να διακοπεί η έκδοσή τους) και στον αντιδικτατορικό Τύπο του εξωτερικού.Τέλος, στηνέκθεση επιχειρείται ηαναπαράσταση του κλίµατος της εποχής και για τον λόγο αυτόν έχει συµπεριλάβει υλικό από ραδιοφωνικές εκποµπές, δικαστήρια, περιγραφές αντιστασιακώνκ.ά.
Σύµφωνα µε τα στοιχεία της έκθεσης, από την εποµένη κιόλας του πραξικοπήµατος των συνταγµαταρχών άρχισε η συγκρότηση αντιδικτατορικών οργανώσεων, κυρίως από την Αριστερά και το Κέντρο.
Οι πρώτεςαντιδικτατορικές οµάδες προχώρησαν στην κυκλοφορίααντιδικτατορικών εντύπων, προκηρύξεων και τρικ, διοχέτευσηπληροφοριώνστο εξωτερικό, άπλωµα πανό, τοιχοκόλληση αφισών, µετάδοση ηχογραφηµένων µηνυµάτων.
Τα πρώταέντυπα(περίοδος 1967-1968) στο εξωτερικό, όπου συγκροτήθηκαν αντιδικτατορικές οργανώσεις (µε µοχλό έλληνες µετανάστες, αυτοεξόριστους, φοιτητές), στόχευαν στην ενηµέρωση καιευαισθητοποίηση ξένων πολιτικών,διανοουµένων, δηµοσιογράφων. Ακολούθησε (1968-1972) ηάνθηση του αντιδικτατορικού Τύπου στο εξωτερικό.
Η άνθησησυνδέεται και µε τη σταδιακή οργάνωση του αγώνα, αλλά και τη δηµιουργία νέων πολιτικών δυνάµεων (ΠΑΚ, διάσπαση ΚΚΕ, επιρροές Μάη '68). Στις σελίδες των δεκάδων περιοδικών και εφηµερίδων, πέραν των αναφορώνστη χούντατης Ελλάδας, περιλαµβάνονταιµεταφράσεις ξένων περιοδικών, ανταποκρίσεις απότην Ελλάδα κ.ά.
Αντιδικτατορικές εκδόσεις κυκλοφόρησαν κυρίως στην Ευρώπη (∆υτική,Ανατολική και σκανδιναβικές χώρες), στην Αµερική (ΗΠΑ, Καναδάς αλλά και… Βενεζουέλα), την Αυστραλία και την ΕΣΣ∆ (σταελληνικάαλλά και τιςγλώσσες των αντίστοιχων τόπων), καθώς καισειρά εκδόσεων από εθνικέςεπιτροπές συµπαράστασης στον ελληνικό αγώνα από κόµµατα (κυρίως κοµµουνιστικά και σοσιαλιστικά), εργατικά σωµατεία, συλλόγους, ακόµα και ακαδηµαϊκές πρωτοβουλίες.
Την περίοδο που η «φιλελευθεροποίηση» του καθεστώτος επέτρεπε τηνάσκησηδειλής κριτικής, τα παράνοµαέντυπα εµπλουτίστηκαν µενέους τίτλους από καινούργιες οργανώσεις. Ταπερισσότερατυπώνονταν στηνΑθήνα, µεστόχο να κυκλοφορήσουν σ' όλη την Ελλάδα, ενώ υπάρχουν και ελάχιστα (κυρίως από το ΠΑΜ και τις τοπικές οργανώσειςτου) που εκδίδονταν σε περιοχές όπως η Πάτρα («Αχαγιά»), η Κρήτη («Ξαστεριά»), οΠειραιάς («Ελεύθεροι»), ηΘεσσαλονίκη(«∆ελτίο του ΠατριωτικούΜετώπου»). Υπήρξε µάλιστα και προσπάθεια έντυπης διακωµώδησης του καθεστώτος µε τη «σατιρική» _ εποχής καισυνθηκών_ εφηµερίδα «Μίνι».
Οπως προκύπτει από την έκθεση του Μορφωτικού Ιδρύµατος της ΕΣΗΕΜ-Θ, τα πρόσωπα που ενεπλάκησανµε την έκδοση των αντιδικτατορικών εντύπων βγήκαν από τις φυλακές, επέστρεψαν στην πατρίδα, ξαναγύρισαν στις δουλειές τους. Κάποιοι έζησαν θρηνώντας τους νεκρούς τους, µετρώντας τις απώλειες, τις αναπηρίες καιτα σηµάδια από τα βασανιστήρια. Κάποιοι πήραν άλλους δρόµους, αφήνοντας πίσω τους αυτές τις κακοτυπωµένες σελίδες, µοναδικά αποµεινάρια ενός πείσµατος πουαναµετρήθηκε µε την καταστολή, τη βία, τον θάνατο, αναζητώνταςτην αξιοπρέπεια και την ελευθερία.
INFO
«∆ικτατορία 1967-1974:
η έντυπη Αντίσταση».
∆ιοργάνωση:
Μορφωτικό Ιδρυµα ΕΣΗΕΜΘ και Μορφωτικό Ιδρυµα της Εθνικής Τράπεζας. Από 16 ∆εκεµβρίου έως 30 Ιανουαρίου στο Μέγαρο Εϋνάρδου (Αγίου Κωνσταντίνου 20, τηλ. 210-
5221.420).
«Ενα γράµµα απ' αυτούς που φεύγουν για στρατιώτες σ' αυτούς που θα µείνουν στο µέτωπο: Συνάδελφοι των ΑΕΙ της χώρας.
Τούτες τις τελευταίες στιγµές σαν πολίτες και ελεύθεροι φοιτητές της Ελλάδας, δεν σκεφτόµαστε τίποτε άλλο από σας που µένετε, τη βοήθεια που δεν θα µπορούµε να δίνουµε στον αγώνα, τους αγαπηµένους µας χώρους που η χούντα προσπαθεί καθηµερινά να υποδουλώσει...»
(απόσπασµα από την «Πανσπουδαστική», όργανο της αντιδικτατορικής Εθνικής Φοιτητικής Ενωσης Ελλάδας, Φλεβάρης '73, αρ. φύλλου 5).
«Η απολογία των φοιτητών - Κατηγορώ για τους σκοταδιστές: Από το στόµα του Νίκου Κιάου, που καταδικάστηκε σε 21 χρόνια κάθειρξη από το στρατοδικείο της χούντας, ακούστηκε για µια ακόµη φορά µέσα από το δικαστήριο η φωνή της αδούλωτης φοιτητικής νεολαίας…». Και ένθετο (µε σελιδοποίηση πολυγράφου): «Εχουν συλληφθεί, κρατούνται και βασανίζονται από τα µέσα Νοέµβρη στην ασφάλεια ο φοιτητής - πρώην συνδικαλιστής της φυσικοµαθηµατικής και γενικός γραµµατέας της ΕΦΕΕ Λευτέρης Τσίλογλου και τα στελέχη του φοιτητικού κινήµατος _ φοιτήτριες της Γεωπονικής Πόπη Τσεµπελίκου και Μαργαρίτα Γεραλή…»
(από τον «Θούριο», όργανο της Πανελληνίου Οργάνωσης Σπουδαστών «Ρήγας Φεραίος», ∆εκέµβρης '68, αρ. φύλλου 6)
madata.gr
